Tour de France juni 2023

Eerste etappe, 4 juni in alle zondagsrust, via Charleroi binnendoor, recht naar beneden richting Champagne, morgen is het De Sousa-dag waarop met de importeurs de 10 ans en biodynamie wordt gevierd met lezingen, lunch in de wijngaard, en veel champagne…. Keurig wat warm, suffig hotel in al even warm en suffig Vertus, het zuidelijkste dorpje van de Côte des Blancs, of preciezer gezegd, er net buiten vallend, alleen 1er cru-wijngaarden hier, geen grand cru.

Maandag 5 juni: Champagne De Sousa. Charlotte (32), Julie (30) en Valentin (28) De Sousa wachten de gasten op de binnenplaats van het Maison aan het Place Leon Bourgeois op, wat nerveus, onwennig. Iedereen (man/vrouw of 20) beseft dat het niet makkelijk voor ze is, hun officiële gezamenlijk debuut vandaag, ook al zijn ze al een tijd (zeker Charlotte die de commerce doet) werkzaam in het familiebedrijf. We beginnen met een espresso voor de nog slaperigen, direct gevolgd door – hoe kan het anders – een glas champagne, geserveerd uit een live gesabreerde magnum Grand Cru Blanc de Blancs. Na een korte praatje van Charlotte is dan het woord aan PhD neurowetenschapper Gabriel Lepousez van het Institut Louis Pasteur (Parijs) met een lezing over umami (de zogenaamde vijfde smaak na zoet, zout, zuur, bitter). Boeiend onderwerp en al even boeiend en beeldend gebracht door iemand met verstand van zaken, de twee uur vliegen voorbij. Ook het begrip mineraliteit komt voorbij, we proeven bronwaters met onderling sterk verschillende gehaltes aan magnesium, calcium, natrium. Hoe komt umami (hartig, ook licht zoetig) in wijn: vooral door lange opvoeding, zeker als die op de gist(sporen) gebeurt zoals bij champagnes en (soms) witte bourgognes, we begrijpen nu ook dat de klassieke Franse keuken umami avant la lettre was met zijn fonds, reductiesauzen, stoofpotten en stinkende lang gerijpte boerenkazen.

Dan even de auto in, voor een champagne-overgoten barbecue in de wijngaard (Oger), de ene magnum na de andere jéroboam plopt open, het eten is niet bijzonder maar iedereen is uitermate goed gemutst en zo praat je nog eens met collega’s uit Slowakije, Noorwegen, Spanje…. We raken ook in geanimeerd gesprek met de Oostenrijkse bodemkundige ingenieur Walter Fitz http://www.boden-land-wasser.eu/ die vanmiddag een praatje over bodemprofielen gaat houden. Heeft onder meer in Wageningen gestudeerd dat schept een band. We botsen als we het over biodynamie hebben, daar wil hij, de wetenschapper eerst bewijs voor zien voordat hij er in wil geloven. Het is leuk sparren met hem, wij en hij hebben er lol in.

Na een korte stop op het domein, gaan we naar een andere, met paard bewerkte wijngaard met oude (80+ stokken) waarvan de cuvée Mycorhize komt. Inmiddels is ook een ploeg van de regionale zender FR3 gearriveerd. Onze Walter heeft er een grafgroot diep gat gegraven waardoor het profiel van de bodem mooi zichtbaar is: toplaag van humusrijke fijne klei/kalk, daartussen vijftig centimeter verweerde rots met klei en kalk, …. en dan op 1.5 m diepte dan de pure kalk, wit en opmerkelijk vochtig.

Daarna neemt zelfverklaard champagnedeskundige Geoffry Orban het over, hij heeft monsters van de drie bodemlagen genomen en elk in een kommetje met water aangelengd. Dan mogen we proeven, de pure kalk proeft zoetig en zoutig mineralig tegelijk. Alvorens terug te gaan naar de caveau demonstreert Julie nog hoe ze met paard Capucine de wijngaarden bewerkt, maar het is bloedheet en eigenlijk heeft iedereen genoeg zon op de bol gehad, beetje sneu voor Julie….

Dan de grote proeffinale: een verticale proeverij van tien jaargangen Cuvée Mycorhize als hommage aan papa Erick, de biopionier, die begin januari op 59-jarige leeftijd is overleden. Ongefilterde, hout vergiste en opgevoede champagne van de oudste wijngaard (80+ chardonnay, 100% Grand Cru Avize) met steeds 25% vin de réserve. Geweldig om de voortschrijdende invloed van biodynamie zo te kunnen proeven. Hoe fraai en subtiel sommige oude jaren ook zijn (2012!), de (eigenlijk nog te) jonge 2019 en 2018 winnen bij bijna iedereen qua diepgang, complexiteit en mineraliteit. Merci Charlotte, Julie, Valentin voor deze prachtige, leerzame dag.

Dinsdag staat Champagne Robert Barbichon in de Côte des Bar (Aube) als eerste op het reismenu, volgens de navigatie maar 35 min rijden, we nemen de tijd voor het ontbijt. Maar 35 minuten? Dat kan niet: ai er is nóg een Champagne Barbichon et fils… Naar de onze in Gyé sur Seine is het ruim een uur langer rijden. Pas de problème voor Thomas Barbichon als we er pas half twaalf zijn, hij is er tot twee uur. Bij Bar-sur-Seine rijden we de Côte des Bar in, hoe anders hier dan waar we gisteren waren, we zien bossen, weilanden en riviertjes die afwisselend de wijngaarden omgeven en niet de levensmoeë monocultuur van rond Reims en Epernay. De bodem hier in het zuiden van de Champagne is wezenlijk anders, meer Bourgondisch, klei-kalk op sokkel van Kimméridgien. Het is ook warmer natuurlijk.

Na een rondje door de biodynamisch onderhouden wijngaarden, proeven we de laatste versies (assemblage van jaargangen is steeds anders, datum dégorgement) van het bij Barbichon jaartalloze gamma. Favorieten: de (ónze) Réserve 4 Cépages (51% 2019, 45% 2018 en 4 % 2017) met minimale 1 g/l gedoseerd. Grote verleider: Rosé de Saignée (100% 2019, 100% pinot noir). Proeffles mee, daar gaan we vast veel mensen blij mee maken.

Dan onderweg naar de Bourgogne, het eerste deel meanderend door onvergelijkbaar charmant dommelend Frankrijk een lunchstop in Arc-en-Barrois, keurig onderhouden dorpje met rode geraniums, vakwerkhuizen, een riviertje met stroomversnellingen, een loom terrasje. Tegen vieren arriveren we bij Vigot in Vosne-Romanée, alleen Christine is er, we kletsen uitvoerig bij aan de keukentafel, geen haast vandaag, het is te warm om de wijngaard in te gaan. Zoon Alex (1993) is arts in Luxembourg en gaat trouwen, dochter Mathilde, bijna 18, gaat op voor haar ‘bac’ en gaat dan in de Elzas studeren, beiden zijn niet voornemens het domein straks (Fabrice is 57, Christine 58) over te nemen, dat baart zorgen.

We proeven eerst 2022 van het vat dan wat we voor ons (voor u) dit najaar beschikbaar is op fles, uit 2021: de (ondanks nieuwe vat) elegante Bourgogne Rouge Les Maladières (oplage 600 fl); verfijnde Gevrey-Chambertin Les Ételois en 1-er cru waardige Vosne-Romanée Aux Damaudes. Uit de geheime voorraad krijgen we straks ook nog 60 flessen gulle, kruidige 2019 Nuits-Saint-Georges die zijn rustieke kantjes kwijt is geraakt. De druiven van Gevrey Les Crais hebben ze (tegen goed geld) zowel in 21 als 22 aan een négociant verkocht, jammer maar begrijpelijk. Later schuift ook Fabrice aan, badend in het zweet, vergeefs bezig geweest onwillige tractor aan de praat te krijgen. Hij maakt nog een zich langzaam ontvouwende Gevrey Chambertin 2015 open voor ons aller plezier. We eten (op sterrenniveau) en slapen meer dan goed net buiten Nuits Saint-Georges in https://lagentilhommiere.fr/ dat twee jaar geleden van eigenaar wisselde, fijne, rustige plek, aanbevolen.

Woensdag, zuidwaarts richting Vaucluse naar Ferme Saint-Martin. Voornamelijk autoroute, veel vrachtverkeer maar geen embouteillages (files, voorheen opstoppingen geheten) gelukkig. Het plan was om eerst op domein bij Suzette met Thomas (Jullien) te proeven en daarna in hun nieuwe (oud) huisje in Le Barroux samen te eten, maar hij móet vanavond en vannacht de wijngaarden in om ze met kopersulfaat te beschermen, het heeft in april en mei paar keer flink geregend, het is warm: mildiou (valse meeldauw) steekt de kop op. Gelukkig neemt hij alle tijd om met ons te proeven, sterker, hij wil ons ook alle experimentele micro-cuvées (blind) laten proeven, altijd benieuwd naar onze mening. Thomas die we sinds 2006 (hij broekie van 23 toen) kennen, beschouwen we een beetje als ‘onze wijnzoon’. We proeven binnen, buiten te benauwd en winderig, nieuwe employé Thierry (beetje ADHD typje) die deze zomer de caveau moet runnen, proeft mee om het gamma beter te leren kennen.

Na drie rosé’s waarvan twee experimentele (met wat muscat d’hambourg erin), is wit aan de beurt. Wat is dat goed geworden de afgelopen jaren, inmiddels ook prijziger. En in 2022 wordt – ondanks de lage zuurgraad – de stijgende lijn doorgetrokken. Nieuw is de Ventoux Blanc ‘Sur le Nuage’ (als Vin de France verkocht), zacht fijn en kruidig. Maar Carlina (Côtes-du-Rhône Blanc) gaat daar overheen, meer materie, mineraliger, fijner, floraler. Nog mooier dan de 2020 en 2021, dijk van een wijn, om als ie straks in juli binnenkomt, ruim van in te slaan. Oneindig veel boeiender dan de meeste witte basis bourgognes. Van Austral (echt een orange wine) proeven we de 2021 die nu en komende maanden bij tweesterren De Nieuwe Winkel (Nijmegen) bij het zomermenu wordt geschonken.

Onderwijl is het een komen en gaan van Nederlanders (klanten Vinoblesse?) die hier voordelig komen kofferbakken. Langzaam maar zeker moet Thomas net zoals meeste hedendaagse domeinen zijn prijzen particulier/export in evenwicht brengen zodat iedereen overal min of meer (+10%) dezelfde prijs betaalt, hij is het met ons eens. Les parents (ouders) zijn van het wijntoneel verdwenen, al wonen ze nog op het domein, was niet makkelijk voor ze, ook niet voor Thomas, maar hij moest er een keer een streep eronder zetten en zeggen: ik ben nu de baas… . Ze hadden een half jaar nodig om dat te verwerken, nu is de sfeer weer helemaal goed. Bij de rouges in 2022 ook wat leuke experimenten zoals een van 100% oude grenache uit de Sur les Cailloux (Ventoux) wijngaard. De (onze) Côtes-du-Rhône Les Romanins is verleidelijk, zacht en soepel, wat minder structuur dan de 21, Ventoux Sur les Cailloux is ook mooi. Van de serie ‘wijnen op fles’ stippen we hier Beaumes-de Venise Terres Jaunes 2021 stoer maar welwillend, kruidig en energiek en voorname, diepgaande Beaumes-de Venise Cuvée Saint-Martin 2020 aan, de beste die ooit op het domein is gemaakt. Beide begin juli in dit theater.

We slapen (net als donderdag) in Lafare, mooi gehuchtje (117 inwoners) tussen Suzette en Beaumes-deVenise midden in de Dentelles de Montmirail bij https://ausoleildubonheur.fr/ , voormalig hotel Le Grand Jardin door Nederlands koppel getransformeerd in zes kleine maar fijne chambres d’hôtes. Goed slapen, rust, zo de natuur in (wandelen, fietsen), heerlijk ontbijt. Tijdig reserveren.

Donderdag proeven en lunchen bij Marie-Pierre en Eric van La Cabotte in Massif d’Uchaux, een rustige drie kwartier rijden van Lafare. Wezenlijk andere wijnen dan die van Ferme Saint-Martin door andere terroir (niet in de hoogte, geen klei maar veel silex en kalk) en ook door verschillende kijk op wijn. Al zijn de sulfietgehaltes keurig laag, zijn natuurwijnen bij Cabotte taboe, zoon Etienne is er zelfs ‘allergisch’ voor.

De wijnen zijn meer cerebraal, precisie staat voorop, de Bourgondische (Marie-Pierre) en Champagne-wortels (Eric) zijn hier ook niet vreemd aan. De wijnen zijn zonder meer goed, echt Demeter, zuiver, met mineraliteit en typiciteit, alleen dat vaak nét spannende rafelrandje zal je hier niet vinden. De lunch in het proeflokaaltje met ook hier de Mont Ventoux in de verte als decor is fijn en intiem, er valt weer een hoop uit te wisselen. Op de terugweg stapt Marc in Beaumes-de-Venise uit, en wandelt (dwaalt…) in bloedhete anderhalf uur door de Dentelles en wijngaarden terug naar Lafare, Tjits gaat aan haar presentatie over natuurwijnen op de Wijnacademie werken.

En dan is het alweer vrijdag: door naar de Languedoc, naar Pech Redon in natuurgebied La Clape bij Narbonne. Eerst tijdens pique-nique achter het huis bijkletsen met Christophe Bousquet, naast begenadigd wijnboer en Oc-man in hart en nieren, namens alle wijnboeren président van het CIVL, het overkoepelend orgaan van de Languedoc en Roussilon. Een lastige post, zeg maar een onmogelijke, want iedereen en elke AOC te vriend houden is onmogelijk. Hij gaat niettemin volgend jaar op voor een tweede termijn, zijn werk is nog niet af. Christophe is zoals altijd te laat, mag de pret niet drukken, we hebben alle tijd, hij is naar de oude voedselhallen https://www.narbonne.halles.fr/ in Narbonne geweest en heeft twee grote tassen lekkers mee, allerhande schapenkazen, charcuterie, geurig desembrood en een bos goed pittige radijsjes.

We hebben het over irrigeren, tegenwoordig min of meer toegestaan. Hij is tegen, maar weet dat hij het ook niet kan verbieden, ook in 2023 lijden de wijngaarden hier van de nu al tien maanden durende droogte. Misschien moet er een label voor komen, oppert hij: ‘wijn afkomstig van niet-geïrrigeerde wijngaarden’, zo iets. Het is toch te gek dat je eigen potager (moestuin) niet mag sproeien om je eigen boontjes, sla en tomaten te kunnen eten terwijl de buurman wel zijn wijngaarden mag bewateren voor een luxeproduct – want dat is het – als wijn. Hij is voorstander van het uitproberen van andere druivensoorten in de Languedoc, mits als door INAO en universiteit begeleid experiment. Naast klimaatbestendige, Zuid-Europese druiven als nero d’avola, grillo, assyrtiko, ook nieuwe meeldauwresistente rassen druiven (piwi’s) die biologisch werken moeten vergemakkelijken. Wat C. betreft zouden deze moeten worden toegestaan in Pays D’Oc wijnen, maar hij vreest dat niet iedereen hem dat in dank zal afnemen.

Aan tafel drinken/proeven we wit: La Centaurée Blanc 2021 en 2022 en Epervier Blanc 2022, de ene nog mooier dan de andere. Na afloop duiken we nog even de tijdloze koelte van de oude kelder in voor rosé en rood, wat is Les Cades 2022 (al) lekker zeg, die 30% frisse, peperige mourvèdre doen goed. Daarna de intense, nog piepjonge Epervier Rouge 2020 (komt volgend jaar) en monumentale Centaurée Rouge 2018 (70% mourvèdre, 30 % syrah) van fles, en 2020 van verschillende (Stockinger) vaten en foeders. Bij weggaan zegt Marc (hij plukte er in 2014) dat hij in september wel wil komen helpen bij de eerste oogst nero d’avola.

Nog een klein stukje rijden dan naar het mooie, rustige de afgelopen jaren opgeleefde Peyriac de Mer waar we een nieuwe naar blijkt mooie (oud herenhuis midden in het dorp) chambre d’hôtes hebben gereserveerd: https://www.h2o-bnb.com/ . We zijn nog niet binnen of eindelijk, eindelijk begint het te stortregenen, wat zullen de boeren, Christophe Bousquet voorop, blij zijn. Eten doen we eenvoudig maar goed in het reuze geanimeerde dorpscafé Ô Vieux Tonneaux, op het Place de la Marie, waar de zwaluwen scheren en gieren.

Zaterdag: regen is weggetrokken, er kondigt zich weer een warme dag aan. Eerst maar een lekker rondje lopen langs de brakke zoutmeren bij Peyriac, overal wilde zeekraal daar, ook op het droge. Idee: daar een handeltje voor op te zetten? Rond het middaguur afgesproken met Jean-Baptiste Granier (Les Vignes Oubliées) in Saint-Jean de Blaguière, (ooit) vergeten noordwesthoek van Les Terrasses du Larzac. Jean-Baptiste is net als Thomas Jullien en Champagne de Sousa van een naar twee sterren gepromoveerd in Le Guide des Meilleurs Vins de France 2023, beloning voor in alle stilte elk jaar betere, nog subtielere wijnen te maken. Het gamma is klein maar fijn. Een exquise, chique blanc van clairette, roussanne, grenache blanc en (op etiket oublié, vergeten) carignan blanc en twee verfijnde rouges.

Bij de late (14.30) lunch onder de platanen bij La Petite Fringale praten we verder, over zijn ouders (we zijn al 25 jaar bevriend met pa Jean-Pierre, de directeur technique van het CIVL) die het met naderende pensioen even moeilijk hebben, over de opvolging op het familiedomein Mas Granier met meer dan zestig niet gelijkgestemde neven en nichten als aandeelhouders… Eind van de middag, uurtje rijden, belanden we dan eindelijk op onze – sinds 1994 -favoriete stek: Auberge du Cèdre in de Pic Saint-Loup vlakbij Clos Marie. Hartelijk welkom van een van de nieuwe eigenaren, een presentje voor onze fidelité en een upgrade naar de mooiste kamer van de herberg.

Zondag: rustdag met een uitstapje naar le marché in pittoreske middeleeuwse Saint-Martin de Londres, ’s middags luieren, lezen in de tuin en een plons in la piscine, en nog een.

Maandag: we beginnen bij Clos Marie, 600m verderop in Lauret. Françoise is kennelijk niet op de hoogte van onze afspraak en is meer dan plezierig verrast als ze ons het erf ziet oplopen: o la la Marc et Sjieske, ca fait vachement plaisir de vous voir! Is inderdaad al zeker vier jaar geleden dat we haar hebben gezien, Christophe zien we in januari altijd bij proeverij Le Vin de mes Amis. Ze zijn privé al 15 jaar uit elkaar maar runnen nog wel samen het bedrijf, nu lijken ze meer toch echt ieder eigen weg te zijn gegaan. Françoise vertelt honderduit, ze schildert, bijna professioneel, heeft al twee expositions gehad, doet cursussen in Parijs. Zij – ooit werkzaam op de boekhouding van een bank – heeft alle begrip voor ons stinkend vervelend verhaal over accountant waarmee we al jaar in conflict zijn met ongetwijfeld een gang naar de rechtbank in het verschiet. Negatieve energie. Verrassend dat zoon Simon (nu 25?) toch niet op het domein blijft werken, maar (sterren)kok wil worden, al diverse stages heeft gelopen en nu voor een jaar bij een 3-sterren restaurant in Parijs aan de slag mag. Dan komt Christophe binnen, drijfnat van het werken in het wijngaard, hij is al om half vijf vanochtend begonnen… Hier heeft het juist (te) veel geregend deze weken terwijl men 30km verderop al maanden droog staat, bizar. We dalen gelijk de glibberig natte keldertrap af, 8 graden daar beneden, koud in je T-shirt en short. Zijn drie honden volgens ons braaf, vat voor vat, voor vat.

We proeven 2022, kleine oogst want minuscule druifjes door drie maanden van hittestress, gelukkig hebben enkele orages medio augustus de sapstroom weer op gang gebracht. Métairie du Clos (veel oude hittebestendige carignan) springt er (nu) uit. Al het rood (Olivette, Simon, Métairie du Clos, Les Glorieuses) wordt op houten vaten (400L en 500L) opgevoed, en hoewel je het er niet aan afziet: geen vat jonger dan 15 jaar bij Clos Marie, dus opvoeding in de traditie van de grote klassieke meesters van ooit uit de Bourgogne en Rhône: wijn moet ademen, rijpen, groeien daar heb je hout voor nodig maar niet de smaak van hout, die leidt alleen maar af. Maar zegt hij, en dat beseffen weinig mensen, voor één groot vat heb je een boom nodig, het duurt minstens 15 jaar voordat een nieuw aangeplante geschikt is om weer tot wijnvat omgeschoold (gekapt) te worden. Niet erg écolo. Daarom experimenteert hij met amfora’s, voorlopig met de wijn van jonge akker van Simon met wel 10-12 rare druivensoorten door elkaar. Leuke wijn overigens: retro fris, rins en stelig, dartelend van de energie en vrolijke fruit. We lunchen voor het huis met de hele equipe, op Francoise na…. Simpel een ouderwetse gratin dauphinois (is zonder kaas) en misschien wel lekkerste lamsvlees ooit, de witte Manon 2022 en onvoorstelbaar vitale 2007, gevolgd door Métairie du Clos 2012 erbij en het leven is goed…

‘s Middags retour naar de Larzac, eerste afspraak bij Malavieille komt te vervallen omdat papa André (77) gisteren weer in het ziekenhuis is opgenomen. Dan maar gelijk naar nieuwkomers Florian Busch en Paola Ponsich. Ze zijn net verhuisd van Montpeyroux naar Jonquières, paar huizen voorbij domein van Olivier Jullien en Mas Cal Demoura waar Marc in 1998 paar dagen meeplukte. Als we het dorp binnen rijden begint het te hozen, en niet zo’n beetje ook… binnen de kortste tijd kolkt het water door de oude straatjes. Kwartier later is het van het ene op ander moment weer droog en keert de zon terug. We proeven het gamma, deels op fles, deels als fustmonter aan de keukentafel.

Witte Lou Bragalou en Pierre qui Rolle, beide fraai, een minder interessante rosé en bij rood Heureux qui Comme 2021 die zich langzaam begint te openen en fijne, elegante Point du Jour 2021 en 2020. We proeven nog wat van het vat in de kelder die nu al weer te krap lijkt. Al met al goede, eigenzinnige wijnen waarin we ook de Duitse (Moezel) roots van Florian menen te herkennen. Vanaf oogst 2024 is alles officieel bio en biodynamisch (Demeter) gecertificeerd. Al over zessen, hoog tijd om naar de Auberge terug te rijden, diepzwarte wolken hangen grommend boven de wijnheuvels waar we zo over moeten. Bij aankomst blijkt het daar in de Pic Saint-Loup al flink gedonderd en gehageld te hebben, de temperatuur is van 28 graden bij de lunch gedaald naar 16 nu. Niet makkelijk het leven van een wijnboer, we zouden niet graag ruilen.

Dinsdag scheiden onze wegen. Marc zoeft in minder dan acht uur met de TGV van Montpellier via Parijs terug naar Amsterdam (aan te raden, zoveel fijner en minder belastend dan vliegen), Tjits heeft nog een week wijnreizen voor de boeg met onder meer Cahors, Saumur, Angers, Sancerre en Chablis op het program. Daarover volgende keer meer….

Deel II: Tjits reist verder